آشنایی با گل نرگس

نام علمی: Narcissus
از خانواده: Amaryllidaceae
نرگس یک گیاه پیازدار دائمی است. به‌دلیل گل های معطر و زیبای آن به دو صورت کشت‌وکار می‌شود: نخست برای تولید گل شاخه‌بریده، که در این صورت از واریته‌های انواع گل درشت آن استفاده به عمل می‌آید، و دوم برای تزئین باغ‌ها و پارک‌ها که کشت هر نوع آن امکان‌پذیر است. در مورد اول غالبا نرگس زودرس می‌شود، طبیعتا این گیاه در روزهای آخر سال و آغاز بهار گل می‌دهد، لیکن می‌توان فصل گل آن را به مدت چند ماه به جلو انداخت.
منشأ گل نرگس اروپا، شمال آفریقا و قسمت هایی از آسیا است. پیاز آن حقیقی و پوشش دار است که چندین سال متوالی گل داده و هر سال نیز درشت تر می شود. برگ ها باریک و کشیده و گل ها از یک جام ۶ قسمتی (۳ کاسبرگ تغییر یافته و ۳ گلبرگ) که در قاعده به هم چسبیده اند با یک شیپور یا تاج در مرکز که از نظر طول، رنگ و حالت متنوع است تشکیل شده است. گل ها به صورت انفرادی یا چندتایی در انتهی ساقه گلدهنده قرار دارند. در ابتدا گل در داخل اسپاتی قرار گرفته و بعداً خارج می شود.
در جهان ۱۰ نوع مختلف نرگس وجود دارد که هرنوع واریته‌های مختلف تا کنون پرورش یافته و تکثیر شده‌اند. این انواع بستگی به درشتی و کوچکی گل طبقه‌بندی شده‌اند. بزرگ‌ترین و درشت‌ترین گل نرگس دارای گلهای شیپوری‌شکل به رنگ زرد طلائی است. انواعی که در ایران پرورش داده می‌شود متفاوت و احتمالا از گونه‌ی پوتیکوس است.

ازدیاد نرگس از طریق کاشت بذر برای به‌دست آوردن واریته‌های جدید صورت می‌گیرد،‌و به‌طور معمول نرگس به‌آسانی از طریق تقسیم پیاز تکثیر می‌شود.
در اواخر تابستان و در پاییز قبل از اینکه نرگس شروع به برگ دادن کند و یا زمانی که برگ‌ها هنوز کوچکند پیازها را از خاک در می‌آورند و پیازچه ها را از پیاز اصلی جدا می‌کنند؛ در نرگس این عمل به آسانی صورت می‌گیرد. در محل جدید باید پیازها در خاک سبک ماسه‌ای کشت شوند. نرگس مناسب کاشت در باغ های صخره‌ای است. باغچه های نرگس را باید وجین کرد و این عمل در فصل پاییز و قبل از رشد برگ ها انجام می‌شود. در بهار نیز وجین به نحوی صورت می‌گیرد که به برگ‌های سبز نرگس صدمه‌ای نرسد. کشت گیاه نرگس در باغ ها از این نظر جالب است که در پاییز با خزان سایر بوته‌ها و گیاهان، نرگس رشد و نمو خود را آغاز کرده، طراوت باغ را حفظ می‌کند و در زمستان و اوایل بهار زیبایی خاصی به باغ می‌بخشد. در کرج واریته‌ای از نرگس پُرپر و بسیار معطر کشت و کار می‌شود که خیلی زودرس است و در دی‌ماه همه ساله گل می‌دهد.
گل نرگس از آن گل‌هاست كه بويش از فاصله‌ها، سرمست می كند. اين گل زيبا كه عطر و بوي فريبنده‌اي دارد، گل خاطره‌ها و يادهاست و با لطافت و بخشندگي خاص خود از گذشته های دور، سرمای زمستان را قابل تحمل تر می كند. 
نرگس شيراز و نرگس شهلا دو نوع عمده نرگس‌هاي ايران هستند. نرگس شيراز كه عطر و بوي منحصر به فردي دارد، معمولا اواخر پاييز تا اواسط بهار گل مي‌دهد و نرگس‌ شهلا كه شيپور بزرگي در وسط دارد و گلبرگ‌هایش طيفي از رنگ زرد است از اواخر زمستان تا اوايل بهار مهمان باغچه‌ها است.

نیازها:
گیاه نرگس به سرما مقاوم است و در مقایسه با زنبق، حساسیت کمتری به یخبندان دارد ولی نسبت به لاله و سنبل حساس تر است. خاک مناسب آن خاک لومی سرشار از مواد آلی است. خاک با PHکمی اسیدی را دوست دارد (7-6 = PH) ولی در زمین های زیاد اسیدی باید به خاک آهک  اضافه کرد. برخی گونه ها مانند N. tazetta و N. jonquilla خاک قلیایی را می پسندند. در محل آفتابگیر باید کشت شود.  سوخ آن به سرما مقاوم است و هر 3 تا 4 سال می توان سوخ را از خاک خارج کرده و سوخک ها را جدا کرد. خاکی که نرگس در آن کشت شده باید مرطوب باشد. ولی چنانچه آب فراوان دریافت کند، بیشتر برگ تولید کرده و به گل نمی رود. برای به گل رفتن بهتر است گیاه کمی خشکی ببیند.
پس از گلدهی، برای بزرگ شدن سوخ ها باید از کودی با نیتروژن کم و پتانسیم زیاد استفاده کرد. باغچه های نرگس را باید وجین کرد و این عمل در فصل پاییز و پیش از رشد برگ ها انجام می شود. در بهار نیز به نحوی که برگ های سبز نرگس صدمه ای نرسد می توان علف های هرز را وجین کرد.

عطر گل نرگس:
در مورد عطر گل نرگس گفته شده كه خاصيت شفابخشی دارد البته اين مسئله از نظر علمي ثابت نشده اما در اينكه عطر نرگس شاداب‌كننده است شكي نيست. اين روزها خيلي مي‌شنويم كه عطر نرگس براي مخاط و سينوس‌ها مفيد است يا از سرماخوردگي جلو‌گيري مي‌كند. حتي ذكر شده كه اين عطر مي‌تواند همراه خون وارد سلول‌هاي مغزي شود.
اينكه رايحه‌هاي خوش مي‌تواند روي كاركرد مغز اثر مثبت بگذارد از نظر رواني كاملا تاييد شده است اما چند و چون آن هنوز از نظر علمي مشخص نيست. در كشورهاي غرب اروپا، از شرق اسپانيا و پرتغال گرفته‌تا به آلمان و انگلستان و نرگس به صورت خودرو مي‌رويد. گل نرگس در كشور ولز به عنوان گل ملي شناخته شده است.