بلاگ

شب یلدا با نام هایی مانند شب چله، خورشید شکست ناپذیر، میلاد مهر و... نیز شناخته می شود. شب یلدا که در آن زمین آماده ی تاج گذاری زمستان می شود یکی از کهن ترین جشن های ایرانیان است. شب یلدا بلندترین شب سال است و به زمان غروب آفتاب 30آذر(آخرین روز پاییز)، تا طلوع آفتاب 1 دی(اولین روز زمستان) گفته می شود. که مصادف با انقلاب زمستانی در نیمکره ی شمالی می باشد و به همین دلیل از آن تاریخ به بعد طول شب کوتاهتر و طول روز بیشتر می شود. رهسپار کردن پاییز پس از گذراندن طولانی ترین شب سال، جشن یلدا را به نمادی از امید به روشنایی و گذشتن از سیاهی تبدیل کرده است. نیاکان ما نیز این آیین زیبا را برای ما به یادگار گذاشته اند تا بهانه ای باشد برای در کنار هم جمع شدن و قدر یکدیگر و لحظات را دانستن...
به لحاظ نجومی؛ در شب یلدا خورشید در بیشترین فاصله با مدار سماوی قرار می گیرد و این امر موجب می شود تا طولانی ترین شب سال رقم بخورد که این طولانی شدن و تفاوت زمانی شب یلدا با سایر شب ها، تنها یک دقیقه می باشد. از آنجایی که در مناطق مختلف طول روز ها و شب ها به موقعیت جفرافیایی آن مناطق بستگی دارد، جالب است بدانید که در ایران طولانی ترین شب یلدا مربوط به ماکو می باشد که 14.5 ساعت است و کوتاهترین شب یلدا برای چابهار است که 13.5 ساعت می باشد.

تاریخچه و پیشینه یلدا به زمان های بسیار دور بازمی گردد اما به طور دقیق مشخص نیست که قدمت آن به چه زمانی تعلق دارد. بسیاری از باستان شناسان بر اساس نتایج به دست آمده از برخی اسناد تاریخی بر این باورند که تا 7000 هزار سال پیش نیز می توان آیین مربوط به شب یلدا را رصد کرد. اما به طور دقیق تر آنچه که به عنوان شب یلدا به رسمیت شناخته شده است به 500 سال قبل از میلاد برمی گردد. تاریخ وارد شدن شب یلدا به تقویم ایرانیان باستان نیز به زمان داریوش یکم مربوط می شود.

یلدا برگرفته از واژه ای سریانی به معنای زایش و تولد است. و نام گذاری شب چله هم که مترادف شب یلداست، به این خاطر است که چهل روز اول زمستان را چله بزرگ و بیست روز بعد از آن را چله کوچک نامیده اند. چله بزرگ زمستان که دقیقا بعد از شب یلدا آغاز می شود شروع زمستان است و شدت سرما در آن بسیار زیاد می شود. چله بزرگ تا دهم بهمن ماه ادامه دارد. پس از آن چله کوچک شروع شده و تا اول اسفند ماه ادامه دارد. شدت سرما در این چله کوچک کاسته می شود و آسیب کمتری هم می رساند. چهار روز پایان چله بزرگ و چهار روز آغاز چله کوچک را، چهار چهار نامیده اند که نهایت شدت سرما در این زمان اتفاق می افتد

در مورد علت برگزاری جشن شب یلدا روایت های متفاوتی مطرح می باشد که برخی از این روایات بیشتر شنیده شده اند.
پیروزی روشنایی و نور بر تاریکی و ظلمت:
در روزگاران گذشته که زندگی‌ مردم بر پایه کشاورزی و دامپروری بود، تاثیرات آب و هوا برایشان بسیار مهم محسوب می‌شد. مردم با مشاهده و تجربه، تغییرات مداوم شب و روز و فصل‌ها را درک کرده بودند. آنها تاثیر نور و تاریکی؛ و گرما و سرما را بر زندگی‌ خود می‌دیدند و از تاثیراتی که می‌گرفتند؛ به این نتیجه رسیده بودند که، نور، روز و خورشید، نماد آفریدگار و نیکی ست. در مقابلِ آن، شب و سرما نشانه‌های اهریمن و پلیدی هستند. آن ها به این باور رسیده بودند که، شب و روز، و روشنایی و تاریکی، در یک جدال همیشگی به سر می‌برند. روز‌های بلندتر، نشانه پیروزی روشنایی، و روز‌های کوتاه‌تر نشانه‌ غلبه تاریکی بود. به این ترتیب آنها آخرین روز پاییز، که بلندترین شب سال است را جشن می‌گرفتند. چرا که فردای آن، روز‌ها کم‌کم طولانی‌تر شده و آفریدگار بر اهریمن، نور بر تاریکی پیروز می‌شود.
شب تولد مهر و میترا و آغاز خلقت:
آیین مهر یا میترائیسم در ایران قبل از دین زرتشتی رواج داشت. این آیین برپایه پرستش میترا (مهر) قرار گرفته بود. میترا از ایزدان هند و ایرانی است. او از یک طرف نماینده عشق و محبت است؛ و از طرفی واسطه‌ی بستن پیمان‌هاست. او عهد نگهداشتن و راستگویی را نمایندگی می‌کند. مهر همچنین داورِ میان جنگاوران بوده و دروغگویان و عهد‌شکنان را مجازات می‌کند. نماد این ایزد حلقه‌ است. برخی ادعا می‌کنند، پیشینه حلقه ازدواج به همین اسطوره می‌رسد. خورشید هم نماد ظاهری میترا ست. مهرپرستان شب یلدا را شب تولد میترا (ایزد مهر) می‌دانستد. اینگونه که در شبی دراز و سرد، ایزد مهر در یک غار گود و کم ارتفاع ظهور می‌کند و خورشید را به ارمغان می‌آورد.
در روایتی دیگر، در این شب میترا به جهان بازمی‌گردد. او ساعات روز را طولانی می‌کند؛ در نتیجه برتری خورشید پدیدار می‌شود.
بعضی بررسی‌ها هم به این نتیجه رسیده‌اند که، در شب یلدا پیامبری متولد می‌شود. این تولد در سال ۵۱ پادشاهی اشکانیان که برابر با سال ۱۹۶ میلادی ست اتفاق می‌افتد. پیامبری شب هنگام در دریا زاده می‌شود؛ که او را دو دلفین از آب بیرون می‌آورند(در آیین مهر آب اهمیت
ویژه‌ای داشته است).